Maturzyści z 1918 r. (na podstawie monografii A. Macieszy).

W okresie dwudziestolecia międzywojennego (1918-1939) szkoła stanowiła ważny ośrodek naukowy i kulturotwórczy w życiu miasta. Szkołę wspierało społeczne stowarzyszenie pod nazwą Towarzystwo Przyjaciół Gimnazjum im. Władysława Jagiełły, a funkcję dyrektora przez długi czas pełnił Konstanty Ludwik Dąbrowski (1916-1931), absolwent Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Warszawskiego, nauczyciel języka łacińskiego.

   

Konstanty Ludwik Dąbrowski, dyrektor szkoły w latach 1916-1931.

 

 Dyrektor Dąbrowski w otoczeniu uczniów szkoły w mundurach wojskowych, którzy powrócili z wojny polsko-bolszewickiej; zdjęcie z roku 1921.

    

Dyrektor Dąbrowski z kadrą i uczniami (tabla z lat 20. na podstawie monografii A. Macieszy).

 Rada Pedagogiczna z dyr. K. L. Dąbrowskim w roku 1922.

Uwagę zwraca długoletnia praca inicjatorów i założycieli szkoły: Aleksandra Macieszy, Alojzego Stodółkiewicza i Józefa Rokitnickiego. Każdy z nauczycieli przepracował ponad 25 lat w Gimnazjum. Wzrasta w tym czasie ilość zatrudnionych kobiet na etatach nauczycielek. Jedną z najbardziej wyróżniających się i najdłużej pracujących w Gimnazjum była Janina Maciejowska.

  Janina Maciejowska, nauczycielka j. francuskiego, jedna z bohaterek "Szajki" S. Łosia.

Zatrudniano często nauczycieli posiadających stopień naukowy doktora, m.in. Henryka Pyrzakowskiego, który posiadał stopień doktora filozofii i uczył w Gimnazjum języka łacińskiego, niemieckiego i propedeutyki filozofii. Pracę w szkole podejmowały niekiedy całe rodziny. Do takich należą: Kleindienstowie, Dąbrowscy.

 

Gimnazjum zatrudniało też na stałe personel medyczny. Lekarzem szkolnym, pracującym od założenia szkoły do 1939 roku był doktor Aleksander Maciesza, wyjątkowo czynny i zasłużony lekarz, uczony, nauczyciel. W roku 1925 powołał do istnienia pierwsze w Polsce międzyszkolne kąpielisko, potocznie zwane łaźnią. Tu uruchomiono pierwszy szkolny gabinet stomatologiczny.

 

    

    Tabla z nauczycielami i uczniami szkoły z lat 20. i 30.

Tradycją uczniów Gimnazjum stał się ich udział w życiu politycznym. Kiedy świat ogarniały żywioły wojny, uczniowie i nauczyciele zgodnie razem zaświadczali życiem o konieczności obrony wartości najwyższych. W 1920 roku do wojska polskiego w czasie wojny polsko-bolszewickiej wstąpiło 199 ochotników. Walczyli oni w rejonie Ciechanowa, Mławy, Ostrołęki. W walkach zginęło 7 uczniów, zaginęło bez wieści 6, w niewoli znalazło się 27. Za ofiarność i bohaterstwo w walce 6 osób odznaczono Krzyżem Walecznych. Wszystkich poległych i walczących uhonorowano miejscami pamięci, które znajdują się w szkole do dziś. Jednym z najmłodszych poległych uczniów szkoły w wojnie polsko-bolszewickiej był Antolek Gradowski (zginął w wieku 14 lat 18 sierpnia 1920 r.).

 Hol w Jagiellonce z dwiema tablicami wmurowanymi na początku lat 20. upamiętniającymi uczniów i absolwentów poległych w walkach o niepodległość i w wojnie polsko-bolszewickiej.

 

  Uczniowie klasy VI w roku 1931.

Historia szkoły w okresie międzywojennym odzwierciedla procesy reform oświatowych, jakie miały miejsce w międzywojniu, m.in. w ramach tzw. reformy jędrzejewiczowskiej z początku lat 30. XX wieku. W związku z tym szkoła w roku 1934 z 8-klasowego gimnazjum została przekształcona w 4-letnie jednolite programowo gimnazjum i 2-letnie liceum.

 

W tym czasie szkoła przyjęła nazwę „Państwowe Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcące im. Króla Władysława Jagiełły”. Te przemiany przypadły na czas dyrektorowania Mariana Nałęcza. Przyczynił się on do lepszego wyposażenia gabinetów przedmiotowych: fizycznego, geograficznego, przyrodniczego. Zakupił też rzadką, jak na ówczesne czasy, pomoc dydaktyczną - aparat projekcyjny do wyświetlania filmów dźwiękowych. Podjął się również prac przy rozbudowie szkoły, ale przerwał je wybuch II wojny światowej.

 Marian Nałęcz, dyrektor szkoły w latach 30. (do wybuchu II wojny światowej).

 

 Gmach szkoły z przełomu lat 20. i 30. międzywojnia.

Szkoła stanowiła ważny ośrodek edukacyjno-wychowawczy. Działały tu liczne koła zainteresowań i organizacje uczniowskie, jak: orkiestra szkolna, kółko mandolinistów, koła matematyczne, fizyczno-chemiczne, fotograficzne, esperantystów, radiotechników, Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, PCK, przyrodnicze, „Filomatów” oraz Sodalicja Mariańska im. Królowej Korony Polskiej.

  Maturzyści Jagiellonki z roku 1934.

Jedną z najliczniejszych organizacji, bo skupiającą aż 100% młodzieży, było Koło Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, które działało od 1929 roku. Jego opiekunem był nauczyciel matematyki Feliks Krzyżanowski.

 

Tu rozkwitał płocki sport szkolny. Tu powstała w roku 1920 pierwsza w Płocku szkolna drużyna sportowa o nazwie „Jagiellonka”, początkowo z sekcją piłki nożnej, z czasem z sekcjami lekkiej atletyki, strzelecką, wioślarską, jazdy konnej, szermierczą, łyżwiarską. Od 1925 roku „Jagiellonka” figurowała na liście Związku Stowarzyszeń Sportowych w Warszawie.

 

Również ożywioną działalność rozwijała drużyna harcerska im. Szymona Mohorta, rozkwitał teatr szkolny. Uczniowie brali udział w różnych uroczystościach i ważnych wydarzeniach mających miejsce na terenie miasta. Na przykład 10 kwietnia 1921 roku młodzież szkolna wzięła udział w powitaniu Naczelnika Państwa Marszałka Józefa Piłsudskiego, który odwiedził Płock w celu udekorowania miasta Krzyżem Walecznych za obronę Płocka 18 i 19 sierpnia 1920 r.

  Uczniowie klasy VIII a i b na wycieczce w Krakowie w roku 1933.

 

 Uczniowie na wycieczce we Lwowie w roku 1938.

W Gimnazjum im. Władysława Jagiełły rodziła się płocka tradycja czasopism szkolnych. Najwcześniej, bo od 1925 roku ukazywał się miesięcznik „Echo Szkolne”, przemianowany w 1926 roku na tytuł „Do Czynu”. Kolejnym czasopismem był miesięcznik "Głos Płockiej Młodzieży" wydawany początkowo przez zrzeszone szkoły średnie Płocka, a od 1932 roku wyłącznie przez uczniów Gimnazjum Władysława Jagiełły.

 

Dzieje szkoły z lat 1918-1939 stanowią nieprzeceniony przyczynek do dziejów oświaty polskiej okresu międzywojennego. Zachowane składy grona nauczycielskiego, sprawozdania z posiedzeń rad pedagogicznych, dzienniki lekcyjne, programy nauczania, podręczniki szkolne, fotografie i inne pamiątki są cennymi źródłami do poznania charakteru tamtej wyjątkowej szkoły, która wydała wspaniałe pokolenie Polaków („pokolenie Kolumbów”), które sprostało wyzwaniom historii w godzinie próby, jaką stała się II wojna światowa.

  Lekcja języka polskiego w przedwojennej Jagiellonce.

Ten fragment dziejów szkoły doczekał się pięknego świadectwa absolwenta Gimnazjum z roku 1939 – prof. Stanisława Portalskiego („Wspomnienia Jagiellończyka. Stanisław Portalski w rozmowie z Leszkiem Skierskim”).

 

Losy wielu znanych, wybitnych absolwentów szkoły z okresu przedwojennego zostały przedstawione w książce Romany Krystyny Kuffel „Jagiellończyków biografie niepospolite”.

Należeli do nich m.in.:

• wybitny prawnik Kazimierz Askanas,
• pisarz Stefan Łoś, autor powieści „Szajka”, której akcja rozgrywa się w przedwojennej Jagiellonce,
• aktor Henryk Borowski,
• pilot nawigator Włodzimierz Augustyn,
• żołnierz Armii Krajowej Stefan Bronarski,
• architekt, profesor historii architektury polskiej Zbigniew Gąsiewicz,
• historyk sztuki ks. dr Lech Roman Grabowski, wieloletni dyrektor Muzeum Diecezjalnego w Płocku,
• rzeźbiarz, wykładowca ASP Alfred Jesion,
• dr med. laryngolog Wacław Kafliński,
• światowej sławy leśnik, hilopatolog, entomolog, autor wielu publikacji prof. Witold Tadeusz Koehler,
• wybitny historyk wojskowości Marian Kujawski,
• współtwórca polskiej powojennej socjologii prof. UŁ Jan Lutyński,
• leśnik, botanik, pionier fitosocjologii w Polsce Wacław Jan Niedziałkowski,
• profesor medycyny, wieloletni rektor Akademii Medycznej w Gdańsku Jakub Penson,
• lekarz, chemik, najwybitniejszy polski farmakolog XX wieku Janusz Wiktor Supniewski,
• wybitny organizator polskiej produkcji lotniczej Jerzy Wędrychowski (Wendrychowski),
• generał brygady, prokurator Jerzy Węsierski,
• wybitny matematyk Witold Wolibner,
• wybitny, światowej sławy pisarz emigracyjny Stefan Themerson,
• chemik, organizator nauki polskiej na obczyźnie prof. Stanisław Portalski,
• dziesiątki innych znakomitych absolwentów, wśród których byli uczeni, lekarze, prawnicy, działacze społeczni, sportowcy, artyści, nauczyciele.
• 21 przedwojennych absolwentów szkoły zostało zamordowanych przez NKWD w Katyniu i Charkowie; szkoła uczciła ich w roku 2010 w 70. rocznicę zbrodni katyńskiej okolicznościową Aleją Dębów.

 

21_Jagiellonczykow.pdf

Prezentacja "Absolwenci Gimnazjum Męskiego im. Króla Władysława Jagiełły zamordowani strzałem w tył głowy przez NKWD wiosną 1940 roku" opracowana przez p. prof. Marka Mroczkowskiego.